Bugünkü konu başlığımız Tarihten Bugüne Kalelerimiz
1- Hınıs Kalesi Hınıs Deresi'nin batısında, tarihi Hınıs Şehri'nin asıl kurulduğu alana hakim bir noktada yer alan Hınıs Kalesi'nin, ilk kuruluş evresi konusunda kesİn bir bilgi ya da belge mevcut değildir. Evliya Çelebi, kalenin' Akkoyunlu Hükümdan Uzun Hasan'ın amcası tarafındankurulduğunu,bölgenin hakimiyetinin Osmanlılar'a geçmesiyle de Yavuz Selim ve Kanuni dönemlerinde tahkim ettirildiğini yazmaktadır.
Evliya Çelebi ayrıca kalede yedi cami, bir han ve bir hamamın bulunduğunuda ifade etmektedir'. Merkezde yer aldığı halde hınıs kalesi de yöredeki diğer kültür varlıklarının genelinde olduğu gibi harap bir durum sergilemektedir. Bir iç ve bir dış kaleden oluştuğu anlaşılan Hınıs Kalesinden günümüze, iç kalenin son onarımıda ayakta durmaya çalışan güney doğu duvarı ile vadinin kuzey ve güney kayalıkları üzerindeki dış kale sur kalıntıları gelebilmiştir. İç kalenin diğer duvarları tamamen yıkılarak ev yapımında kullanılmıştır. Dolayısıyla İç Kalenin bulunduğu mevki, ev ve ahırlarla doldurulmuştur. Ayakta kalan sur duvarı, iç kalenin köşelerden yarım daire kesitii takviye kuleleriyle desteklenen düzgün kesme taş duvarlara sahip olduğu hissini vermektedir. Dış kale surlarının batı, doğu, ve kuzey yönlerden kaleyi kuşattığı, doğal kayalıklar üzerindeki duvar kalıntılarından anlaşılmaktadır. Hınıs Ulu Camii ve yanındaki medrese kalıntısı ile çevredeki eski yerleşim izleri de bu dış surlarla kuşatılmıştır. Dış Kale surları içindeki bu kalıntıların bulunduğu yer, Eski Hınıs diye anılmaktadır.
2- Kalecik Kalesi ilçe merkezine yaklaşık 20 km. mesafede, batı yönde yer alan ve eski bir yerleşim yeri olan Kalecik Köyü'ne hakim bir noktada, iki vadinin sınırladığı yüksek bir tepede, bir ortaçağ kalesinin yıkıntılan mevcuttur Define avcılarının temellerine kadar kazdıkları kaleden günümüze, duvarların temellerine ait büyük blok taşlar, çevreye saçılmış durumda gelcbilmiştir. Mevcut kalıntılarından hareketle, tarihine ve mimarisine ilişkin bir fikir yürütemediğimiz Kalecik Kalesi'yle ilgili kesin olarak söylenebilecek tek şey, kalenin bulunduğu konum ve Hınıs çevresinin, Urartu Krallığı'nın batı yolu olan ve Erciş'ten başlayıp, Muş-Bingöl üzerinden Malatya'ya uzanan yol güzergahı üzerinde bulunmasıdır .
3-Toprak Kale Hınıs ilçe merkezinin yaklaşık 15 km. kuzey doğusundaki toprakkale Köyü'nde, SarıkamışToprakkale ve Çıldır Senger Kale ile konum ve özellikleri itibariyle benzerlik taşıyan bir Ortaçağ kalesinin, toprağa gömülü temelleri bulunmaktadır.Kale yerleşimi, yaklaşık 70 x 2.50 m. boyutlarında bir tepedir. Eski bir yerleşimin izlerinin mevcut olduğu, hiiyük niteliğindeki kale yerleşiminden çıkarılan bazı buluntular, Urartu kemer parçaları burasının yaklaşık 3000 yıllık bir tarihi geçmişe sahip olduğunu ortaya koymaktadır'.
Burada olduğu gibi, izleyiciye bir höylik görünümü veren toprak kaleler, deprem ve savaşlar sonucu tahrip olan, yeniden onarılmadığı için de zamanla duvar taşları ve temelleri toprakla dolan kalelerdir. Aynı özellikleri Sarıkamış Toprakkale, Çıldır Senger Kale ve Anadolu'daki pek çok kalede görebiliriz.
4- Zirnak Kalesi (Zernek Kalesi) "Hınıs ilçe merkezinin takriben 35 km. güney doğusunda, Karaçoban'ın ise yaklaşık 9 km. güneybatısında yer alan kale, kuzeyi, doğusu ve batısı tamamen sarp kayalıklarla çevrili hir tepe ü7crine kurulmuştur.Çok sayıda Ortaçağ seramiğinin hulunduğu Zimrak Kalcsi'nin de kesin inşa tarihi belli değildir. Ancak, konumu, su sarıııçları ve güneydoğuda yer alan tünel dikkate alındığında,ilk kuruluş evresinin Urartular'a kadar indirgenmesi mümkündür;.
Çevre uzunluğu yaklaşık 500 m. kadar olan yerleşim alanında, temel izleri ve harap vaziyetteki sur kalıntıları tespit edilen kalenin, moloz taş malzemeli ve Horasan harçlı duvarlarından hareketle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde onarıldığı anlaşılmaktadır.
Kalenin girişinin yer aldığı güney yönünde iki hatlı hir savunma duvarı ve 78 m. derinliğinde bir savunma hendeği yer alır. Harap vaziyetteki kalenin sur duvarları ve kulelerinin, 10-11 m.yüksekliğinde ve 1.5 m. kalınlığında olduğu anlaşılmaktadır. Yarım daire kesitli kulelerle desteklenen surların çevrelediği İç Kale bünyesinde geçmişte çeşitli yapılara ait kalıııtılarınvc bir de Zimrak Kümbeti'nin bulunduğu tespit edilmiştir.
1- Hınıs Kalesi Hınıs Deresi'nin batısında, tarihi Hınıs Şehri'nin asıl kurulduğu alana hakim bir noktada yer alan Hınıs Kalesi'nin, ilk kuruluş evresi konusunda kesİn bir bilgi ya da belge mevcut değildir. Evliya Çelebi, kalenin' Akkoyunlu Hükümdan Uzun Hasan'ın amcası tarafındankurulduğunu,bölgenin hakimiyetinin Osmanlılar'a geçmesiyle de Yavuz Selim ve Kanuni dönemlerinde tahkim ettirildiğini yazmaktadır.
Evliya Çelebi ayrıca kalede yedi cami, bir han ve bir hamamın bulunduğunuda ifade etmektedir'. Merkezde yer aldığı halde hınıs kalesi de yöredeki diğer kültür varlıklarının genelinde olduğu gibi harap bir durum sergilemektedir. Bir iç ve bir dış kaleden oluştuğu anlaşılan Hınıs Kalesinden günümüze, iç kalenin son onarımıda ayakta durmaya çalışan güney doğu duvarı ile vadinin kuzey ve güney kayalıkları üzerindeki dış kale sur kalıntıları gelebilmiştir. İç kalenin diğer duvarları tamamen yıkılarak ev yapımında kullanılmıştır. Dolayısıyla İç Kalenin bulunduğu mevki, ev ve ahırlarla doldurulmuştur. Ayakta kalan sur duvarı, iç kalenin köşelerden yarım daire kesitii takviye kuleleriyle desteklenen düzgün kesme taş duvarlara sahip olduğu hissini vermektedir. Dış kale surlarının batı, doğu, ve kuzey yönlerden kaleyi kuşattığı, doğal kayalıklar üzerindeki duvar kalıntılarından anlaşılmaktadır. Hınıs Ulu Camii ve yanındaki medrese kalıntısı ile çevredeki eski yerleşim izleri de bu dış surlarla kuşatılmıştır. Dış Kale surları içindeki bu kalıntıların bulunduğu yer, Eski Hınıs diye anılmaktadır.
2- Kalecik Kalesi ilçe merkezine yaklaşık 20 km. mesafede, batı yönde yer alan ve eski bir yerleşim yeri olan Kalecik Köyü'ne hakim bir noktada, iki vadinin sınırladığı yüksek bir tepede, bir ortaçağ kalesinin yıkıntılan mevcuttur Define avcılarının temellerine kadar kazdıkları kaleden günümüze, duvarların temellerine ait büyük blok taşlar, çevreye saçılmış durumda gelcbilmiştir. Mevcut kalıntılarından hareketle, tarihine ve mimarisine ilişkin bir fikir yürütemediğimiz Kalecik Kalesi'yle ilgili kesin olarak söylenebilecek tek şey, kalenin bulunduğu konum ve Hınıs çevresinin, Urartu Krallığı'nın batı yolu olan ve Erciş'ten başlayıp, Muş-Bingöl üzerinden Malatya'ya uzanan yol güzergahı üzerinde bulunmasıdır .
3-Toprak Kale Hınıs ilçe merkezinin yaklaşık 15 km. kuzey doğusundaki toprakkale Köyü'nde, SarıkamışToprakkale ve Çıldır Senger Kale ile konum ve özellikleri itibariyle benzerlik taşıyan bir Ortaçağ kalesinin, toprağa gömülü temelleri bulunmaktadır.Kale yerleşimi, yaklaşık 70 x 2.50 m. boyutlarında bir tepedir. Eski bir yerleşimin izlerinin mevcut olduğu, hiiyük niteliğindeki kale yerleşiminden çıkarılan bazı buluntular, Urartu kemer parçaları burasının yaklaşık 3000 yıllık bir tarihi geçmişe sahip olduğunu ortaya koymaktadır'.
Burada olduğu gibi, izleyiciye bir höylik görünümü veren toprak kaleler, deprem ve savaşlar sonucu tahrip olan, yeniden onarılmadığı için de zamanla duvar taşları ve temelleri toprakla dolan kalelerdir. Aynı özellikleri Sarıkamış Toprakkale, Çıldır Senger Kale ve Anadolu'daki pek çok kalede görebiliriz.
4- Zirnak Kalesi (Zernek Kalesi) "Hınıs ilçe merkezinin takriben 35 km. güney doğusunda, Karaçoban'ın ise yaklaşık 9 km. güneybatısında yer alan kale, kuzeyi, doğusu ve batısı tamamen sarp kayalıklarla çevrili hir tepe ü7crine kurulmuştur.Çok sayıda Ortaçağ seramiğinin hulunduğu Zimrak Kalcsi'nin de kesin inşa tarihi belli değildir. Ancak, konumu, su sarıııçları ve güneydoğuda yer alan tünel dikkate alındığında,ilk kuruluş evresinin Urartular'a kadar indirgenmesi mümkündür;.
Çevre uzunluğu yaklaşık 500 m. kadar olan yerleşim alanında, temel izleri ve harap vaziyetteki sur kalıntıları tespit edilen kalenin, moloz taş malzemeli ve Horasan harçlı duvarlarından hareketle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde onarıldığı anlaşılmaktadır.
Kalenin girişinin yer aldığı güney yönünde iki hatlı hir savunma duvarı ve 78 m. derinliğinde bir savunma hendeği yer alır. Harap vaziyetteki kalenin sur duvarları ve kulelerinin, 10-11 m.yüksekliğinde ve 1.5 m. kalınlığında olduğu anlaşılmaktadır. Yarım daire kesitli kulelerle desteklenen surların çevrelediği İç Kale bünyesinde geçmişte çeşitli yapılara ait kalıııtılarınvc bir de Zimrak Kümbeti'nin bulunduğu tespit edilmiştir.
Parmaksızda bulunan Parmaksız höyükte yapılan yüzey araştırmaları ve höyükte bulunup müzeye teslim edilen eserlerin incelenmesi sonucunda kale höyüğün yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu anlaşılmış ve 1.derece arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.